فصل سیزدهم-یک مثال عملی و کاربردی

دراین قسمت ما با ارائه مثال سعی خواهیم کرد که موضوع را بیشتر روشن کنیم.به مثال شرکت ایران خودرو دیزل توجه کنید.

1- معرفی صنعت خودروسازي در ايران
صنعت خودرو سازي در ايران سابقه‌اي 45 ساله دارد. اين صنعت حدود 16 درصد از كل ارزش افزوده بخش صنعت و3 درصد از توليد ناخالص ملي را تشكيل داده است. بيش از 1200 واحد فعال خودرو سازي و قطعه‌سازي در اين صنعت فعال هستند كه در حدود 250 هزار شغل را ايجاد كرده‌اند. در سال 1336 اولين واحد خودروسازي كشور، تقريباً هم زمان با شكل‌گيري صنايع خودروسازي در بسياري از نقاط دنيا پا گرفت. تفكر مديران دولتي در آن زمان بر اصل «مصرف انبوه» استوار بود. در آن سال‌ها اقتصاد ايران، دوران رشد سريع را پشت سر مي‌گذاشت و نيازهاي رو به تزايد بازار داخل از يك طرف و فقدان زيربناهاي لازم براي تحقق توليد داخلي مانع از پي ريزي اساسي پايه‌هاي صنعت خودرو كشور در كوتاه مدت بود و دولت وقت با طرح شعار «يك خودرو براي هر ايراني» سعي داشت كه هر چه سريعتر اين چالش و كمبودها را تا سطح قابل قبولي جبران نمايد. به همين دليل استراتژي افزايش عرضه از طريق مونتاژ خودرو در صنايع داخلي دنبال شده و به تبع آن صنايع جديد خودروسازي، طرح‌هاي توسعه و سياستگذاري‌هاي وابسته به آن در چهارچوب ساختار مونتاژ پي ريزي مي‌گرديد.
اين فرآيند با پيروزي انقلاب و كاهش درآمدهاي نفتي، تحريم ايران و به دنبال آن جنگ با عراق كه نتيجه آن كمبودهاي ارزي و مشكلات توليدي بود، به كلي قطع شده و باعث گرديد ضمن بروز افت شديد در روند توسعه صنعت خودرو، توليد آن نیز كاهش يابد. در طي سال‌هاي جنگ تحميلي به واسطه نياز كشور به خودروهاي نيمه سبك شاهد ورود خودرو به خصوص وانت سواري هستيم. با پايان جنگ و از سال 1368 به بعد در امر توليد و واردات خودرو تحول رو به رشدي ملاحظه مي‌شود. توليد و واردات خودرو در سال هاي 1368 تا 1371 تابع مستقيمی از درآمد ارزي كشور بوده است، اما روند توليد خودرو از سال 1372 به بعد نشان  مي دهد كه عليرغم سال‌هايي كه درآمد نفتي كشور سيري نزولي داشته است، توليد خودرو سرعت گرفته و سهم آن در توليد ناخالص ملي افزايش يافته است.
واقع شدن ایران در مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی، فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل جاده‌ای کشور و ممنوعیت ورود خودرو، می‌تواند به یک فرصت استثنایی برای شرکت ایران خودرو دیزل تبدیل شود، زیرا تولید کامیون‌های کشنده و تریلر یکی از نیازهای اساسی محسوب می‌شوند. در این بین شرکت ایران خودرو دیزل و سایپا دیزل از شرکت‌های فعال در زمینه تولید این محصولات می‌باشند که شركت ايران خودرو ديزل محصولات بنز آلمان را تولید می‌کند و شرکت سایپا دیزل مشغول به تولید و مونتاژ محصولات کارخانه ولوو است.. شاید به توان گفت که هم اکنون نیاز داخلی کشور بسیار فراتر از میزان تولیدی می‌باشد و با توجه به طرح جایگزینی خودروهای فرسوده می‌توان افق روشنی را برای شرکت‌های فعال در این صنعت تصور کرد .

معرفی شرکت ایران خودرو دیزل
شركت ايران خودرو ديزل تحت عنوان گروه صنعتي خاور در سال 1338 با سرمایه اولیه 26 میلیون ریال در کارگاهي واقع در سه راه آذري تاسيس گرديد و يک سال بعد فعاليت خود را با مونتاژ ابتدايي يک دستگاه کاميون در روز آغاز نمود. در سال 1343 با توجه به افزايش تقاضاي کاميون در بازار خودروهاي کشور و محدوديت فضاي توليد، کارخانه به محل کنوني انتقال يافت و با احداث سالن‌هاي مناسب و تجهيز خطوط توليد، موفق به ساخت 762 دستگاه کاميون در آن سال گرديد و اين روند تا سال 1373 ادامه یافت.
در سال 1352 شرکت از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل و در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد. در سال 58 شرکت مشمول بند "الف" قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران واقع شد. در سال 1371 سرمایه شرکت به 18 میلیارد ریال افزایش پیدا کرد و در سال بعد شرکت به بورس اوراق بهادار تهران ورود مجدد نمود.در سال 1377، شرکت ایران خودرو تقریبا 62 درصد از سهام گروه صنعتی خاور را خریداری نمود، این اقدام نه تنها منجر به خروج سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران از مجموعه سهامداران گروه صنعتی خاور شد، بلکه باعش گردید تا گروه صنعتی خاور در زمره شرکت‌های خصوصی قرار گیرد. البته بنابر تصمیمات متخذه در جلسه مجمع عمومی فوق العاده مورخ 9/3/78 صاحبان سهام، شرکت سهامی عام گروه صنعتی خاور به شرکت سهامی عام ایران خودرودیزل تغییر نام داد.
از جمله  دستاوردهای ادغام بخش ساخت و تولید اتوبوس و ميني‌بوس ايران خودرو در گروه صنعتی خاور، می‌توان به طراحي و ساخت  انواع کامیون (سبک، نیمه سنگین و سنگین)، کشنده، انواع اتوبوس و مینی‌بوس و ..... مطابق با تكنولوژي روز جهاني اشاره نمود. همچنین تولید انبوه اتوبوس‌های شهری و برون‌شهری با ظرفیت 5500 دستگاه اتوبوس در مجموعه گروه صنعتي ايران خودرو ديزل واقع در كيلومتر 8 جاده ساوه به مرحله بهره‌برداری رسید، که این امر سهم چشمگیری از بازار وربه رشد تقاضا در کشور به طيف گسترده‌اي از انواع اتوبوس‌ها را به شرکت اختصاص داده است. تجربيات گذشته و توانمندي‌هاي تکنولوژيکي حاصل شده  منجر به ساخت اتوبوس جديدي به نام O355 که جايگزين اتوبوس 302 مي‌باشد، گرديد که هم اکنون نيز توليد آن ادامه دارد. اين شرکت همچنين به توليد اتوبوس‌هاي فرودگاهي، دو طبقه با طرح جدید C400، ،C457 و سه محوره و همچنین تولید كاميون‌هاي كشنده با كاربري حمل تانكر، تولید نسل جدید کامیون‌های بنز (اتگو) و اتوبوس‌های SC457 اشتغال دارد.
اين شرکت به موازات توليد اتوبوس، به توليد ميني‌بوس نيز همت گمارده است که در اين زمينه  مي‌توان به ميني‌بوس‌هاي هيوندايي کروس اشاره نمود. شرکت ايران خودرو ديزل امروزه توان توليد 15 هزار دستگاه کاميون و 7 هزار دستگاه ميني‌بوس و 4 هزار دستگاه اتوبوس را در سال دارا مي‌باشد. بعنوان مثال شرکت ایران خودرو دیزل در سال 1383، 17600 دستگاه انواع مختلف خودرو تولید و به بازار عرضه نموده است که این میزان تولید، سهمی معادل 2 درصد از صنعت خودرو را به خود اختصاص داده است.
شرکت‌هاي ديگري تحت عنوان شرکت فنرسازي خاور، شرکت سهامي خاص گواه، شرکت طراحي - مهندسي خودروهاي سنگين، شرکت توليد قطعات خاور، شرکت تاپ سرويس، شرکت گسترش وسايل خودرو آسيا، شرکت ايدم و توليد محور خودرو در زمينه‌ي توليد قطعات مختلف کاميون با اين شرکت همکاري دارند.

بررسی گذشته :
تکنسین های بورس معتقدند که گذشته درهمه حال می تواند چراغ راه آینده باشد . این موضوع را می توان قابل اتکاء دانست (چراکه به اندازه کافی از بنیان علمی برخورداراست) وما هم هرگز خودرا ازاین اصل مستثنی نمی دانیم . دراین بخش در نظر گرفتن رتبه نقد شوند گی وبازدهی که شرکت در طول سنوات قبل داشته می تواند ملاک عمل جدی قرارگیرد .
رتبه نقد شوندگی :
رتبه نقد شوندگی درحقیقت نشان دهنده تمایل بازار به خرید یک سهم  می باشد . وشرکتهایی که دارای رتبه نقد شوند گی پایین هستند به نحوی این مطلب را به نمایش می گذارند که اگرچه برای خرید این سهم باید انتظارکشید . اما برای فروش آن نیازی به انتظارنیست وبه حد کفایت تقاضا برای آن وجود دارد . به تعبیری کلی می توان رتبه نقدشوندگی رامطلوبیت بازار برای یک سهم نامید واین رتبه نشان دهنده سیالیت وجاری بودن یک سهم خواهد بود. روشن است که هیچ سرمایه گذاری هرگز تمایل ندارد درسهامی سرمایه گذاری کند که فاقد قابلیت نقد شوند گی سریع باشد تا درصورت نیازبه وجه نقد ویا امکان تبدیل آن به سهمی دیگرزمان را ازدست بدهد .

بازده گذشته :
بازده درواقع مجموعه عایدی های یک سهم دریک دوره زمانی است و ازاجزاء زیر تشکیل یافته است  :
* سودپرداختی به هرسهم
*مزایای سهام جایزه
*مزایای حق تقدم
*مابه التفاوت قیمت روز باقیمت پایه

نسبت سهامداران :
دراین بخش تصمیم داریم تا منافع ترکیب سهامداران را مورد بررسی قراردهیم . طبعا هرشرکتی دارای ترکیبی از طیف های مختلف سهامداران می باشد . ترکیبی ازاشخاص حقیقی وحقوقی که دارای نسبتهای مختلفی ازمالکیت یک شرکت را دارا می باشند
توجه کنیددرشرکتهای سهامی هرسهم می تواند دارای یک حق رای باشد واین حق رای زمانی اهمیت خود را نشان خواهد داد که تصمیماتی اساسی وبنیادی درپیش باشد ، همانند تعیین هیئت مدیره ، مدیرعامل ، تغییر اساسنامه ، افزایش سرمایه ، تقسیم سود و... پس می بینیم که تمام موارد از آنان اهمیت فوق العاده ای برای سهامداران جزء درپی خواهد داشت . طبعا تایید خواهید نمود که حضور یک تیم قوی سهامداران می تواند آینده یک شرکت را تضمین نماید .

 معرفی شرکت ایران خودرو دیزل
شركت ايران خودرو ديزل تحت عنوان گروه صنعتي خاور در سال 1338 با سرمایه اولیه 26 میلیون ریال در کارگاهي واقع در سه راه آذري تاسيس گرديد و يک سال بعد فعاليت خود را با مونتاژ ابتدايي يک دستگاه کاميون در روز آغاز نمود. در سال 1343 با توجه به افزايش تقاضاي کاميون در بازار خودروهاي کشور و محدوديت فضاي توليد، کارخانه به محل کنوني انتقال يافت و با احداث سالن‌هاي مناسب و تجهيز خطوط توليد، موفق به ساخت 762 دستگاه کاميون در آن سال گرديد و اين روند تا سال 1373 ادامه یافت.
در سال 1352 شرکت از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل و در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد. در سال 58 شرکت مشمول بند "الف" قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران واقع شد. در سال 1371 سرمایه شرکت به 18 میلیارد ریال افزایش پیدا کرد و در سال بعد شرکت به بورس اوراق بهادار تهران ورود مجدد نمود.در سال 1377، شرکت ایران خودرو تقریبا 62 درصد از سهام گروه صنعتی خاور را خریداری نمود، این اقدام نه تنها منجر به خروج سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران از مجموعه سهامداران گروه صنعتی خاور شد، بلکه باعش گردید تا گروه صنعتی خاور در زمره شرکت‌های خصوصی قرار گیرد. البته بنابر تصمیمات متخذه در جلسه مجمع عمومی فوق العاده مورخ 9/3/78 صاحبان سهام، شرکت سهامی عام گروه صنعتی خاور به شرکت سهامی عام ایران خودرودیزل تغییر نام داد.
از جمله  دستاوردهای ادغام بخش ساخت و تولید اتوبوس و ميني‌بوس ايران خودرو در گروه صنعتی خاور، می‌توان به طراحي و ساخت  انواع کامیون (سبک، نیمه سنگین و سنگین)، کشنده، انواع اتوبوس و مینی‌بوس و ..... مطابق با تكنولوژي روز جهاني اشاره نمود. همچنین تولید انبوه اتوبوس‌های شهری و برون‌شهری با ظرفیت 5500 دستگاه اتوبوس در مجموعه گروه صنعتي ايران خودرو ديزل واقع در كيلومتر 8 جاده ساوه به مرحله بهره‌برداری رسید، که این امر سهم چشمگیری از بازار وربه رشد تقاضا در کشور به طيف گسترده‌اي از انواع اتوبوس‌ها را به شرکت اختصاص داده است. تجربيات گذشته و توانمندي‌هاي تکنولوژيکي حاصل شده  منجر به ساخت اتوبوس جديدي به نام O355 که جايگزين اتوبوس 302 مي‌باشد، گرديد که هم اکنون نيز توليد آن ادامه دارد. اين شرکت همچنين به توليد اتوبوس‌هاي فرودگاهي، دو طبقه با طرح جدید C400، ،C457 و سه محوره و همچنین تولید كاميون‌هاي كشنده با كاربري حمل تانكر، تولید نسل جدید کامیون‌های بنز (اتگو) و اتوبوس‌های SC457 اشتغال دارد.
اين شرکت به موازات توليد اتوبوس، به توليد ميني‌بوس نيز همت گمارده است که در اين زمينه  مي‌توان به ميني‌بوس‌هاي هيوندايي کروس اشاره نمود. شرکت ايران خودرو ديزل امروزه توان توليد 15 هزار دستگاه کاميون و 7 هزار دستگاه ميني‌بوس و 4 هزار دستگاه اتوبوس را در سال دارا مي‌باشد. بعنوان مثال شرکت ایران خودرو دیزل در سال 1383، 17600 دستگاه انواع مختلف خودرو تولید و به بازار عرضه نموده است که این میزان تولید، سهمی معادل 2 درصد از صنعت خودرو را به خود اختصاص داده است.
شرکت‌هاي ديگري تحت عنوان شرکت فنرسازي خاور، شرکت سهامي خاص گواه، شرکت طراحي - مهندسي خودروهاي سنگين، شرکت توليد قطعات خاور، شرکت تاپ سرويس، شرکت گسترش وسايل خودرو آسيا، شرکت ايدم و توليد محور خودرو در زمينه‌ي توليد قطعات مختلف کاميون با اين شرکت همکاري دارند.
بررسی گذشته :
تکنسین های بورس معتقدند که گذشته درهمه حال می تواند چراغ راه آینده باشد . این موضوع را می توان قابل اتکاء دانست (چراکه به اندازه کافی از بنیان علمی برخورداراست) وما هم هرگز خودرا ازاین اصل مستثنی نمی دانیم . دراین بخش در نظر گرفتن رتبه نقد شوند گی وبازدهی که شرکت در طول سنوات قبل داشته می تواند ملاک عمل جدی قرارگیرد .
رتبه نقد شوندگی :
رتبه نقد شوندگی درحقیقت نشان دهنده تمایل بازار به خرید یک سهم  می باشد . وشرکتهایی که دارای رتبه نقد شوند گی پایین هستند به نحوی این مطلب را به نمایش می گذارند که اگرچه برای خرید این سهم باید انتظارکشید . اما برای فروش آن نیازی به انتظارنیست وبه حد کفایت تقاضا برای آن وجود دارد . به تعبیری کلی می توان رتبه نقدشوندگی رامطلوبیت بازار برای یک سهم نامید واین رتبه نشان دهنده سیالیت وجاری بودن یک سهم خواهد بود. روشن است که هیچ سرمایه گذاری هرگز تمایل ندارد درسهامی سرمایه گذاری کند که فاقد قابلیت نقد شوند گی سریع باشد تا درصورت نیازبه وجه نقد ویا امکان تبدیل آن به سهمی دیگرزمان را ازدست بدهد .بازده گذشته :
بازده درواقع مجموعه عایدی های یک سهم دریک دوره زمانی است و ازاجزاء زیر تشکیل یافته است  :
* سودپرداختی به هرسهم
*مزایای سهام جایزه
*مزایای حق تقدم
*مابه التفاوت قیمت روز باقیمت پایه نسبت سهامداران

دراین بخش تصمیم داریم تا منافع ترکیب سهامداران را مورد بررسی قراردهیم . طبعا هرشرکتی دارای ترکیبی از طیف های مختلف سهامداران می باشد . ترکیبی ازاشخاص حقیقی وحقوقی که دارای نسبتهای مختلفی ازمالکیت یک شرکت را دارا می باشند
توجه کنیددرشرکتهای سهامی هرسهم می تواند دارای یک حق رای باشد واین حق رای زمانی اهمیت خود را نشان خواهد داد که تصمیماتی اساسی وبنیادی درپیش باشد ، همانند تعیین هیئت مدیره ، مدیرعامل ، تغییر اساسنامه ، افزایش سرمایه ، تقسیم سود و... پس می بینیم که تمام موارد از آنان اهمیت فوق العاده ای برای سهامداران جزء درپی خواهد داشت . طبعا تایید خواهید نمود که حضور یک تیم قوی سهامداران می تواند آینده یک شرکت را تضمین نماید .
جدول زیر روند افزایش سرمایه شرکت را از سال 1375 نشان می دهد. سرمایه این شرکت در حال حاضر 972.000.000  میلیون سهم 1000 ریالی  می‌باشد‌.

ترکیب سهامداران شركت ایران خودرو دیزل در تاریخ 31/3/83 حاکی از آن است که 30.36 درصد سهام شرکت در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد که در مقایسه با شرکت‌های فعال در این صنعت از جایگاه مناسبی برخوردار است.

همانطور که در نمودار دیده می‌شود عمده سهام این شرکت در اختیار شرکت ايران خودرو قرار دارد و سهامداران حقيقي حدود 30 درصد شرکت را در اختیار دارند.

آخرین وضعیت شرکت  در بازار- مورخ 31/1/84

نمودار قيمت و حجم در دو سال گذشته

مروری بر روند یک ماه گذشته:

بررسی های مالی :
هدف اصلی از تشکیل یک واحد تجاری کسب سود ومنافع موردانتظارمی باشد که تامین کننده خواسته های موسسین وسهامداران آن خواهد بود . بسیاری از عملکردهای شرکت دارای بازتابی مالی است که این بازتاب درقالب صورتهای مالی اساسی ویادداشتهای ضمیمه آن منعکس می گردد ومعمولا گروهی ازحسابدارن باتجربه ومعتمد سازمان بورس واوراق بهاداردرقالب تشکل های حسابرسی نسبت به صحت عملکرد وانطباق آن با استانداردها ومصوبات قانونی وعدم وجود انحرافات موثرکه درراستای تامین منافع سهامدارن وشفاف سازی عملکرد شرکتها انجام می گیرد اظهار نظر خواهند نمود . واز همه مهمتر اینکه نسبت های مالی ظرایفی است که درآن قدرتهای نهفته یک شرکت را می توان جستجو نمود . اما مسلما در خصوص بررسیهای مالی نیاز به یک سری پیش زمینه های اولیه برای خوانندگان محترم به وضوح احساس می شود که درهمین راستا سعی خواهیم نمود تا به زبانی ساده نسبت به تحلیل این نسبتها وقبل از آن اقلام بااهمیت صورتهای مالی ملاحظاتی را تقدیم نماییم .صورتهای مالی اساسی
صورتهای مالی اساسی متشکل از ترازنامه ، صورتحساب سود (زیان) ، صورت گردش وجوه و یادداشتهای ضمیمه می باشد که عموما قبل از تصویب ، توسط مجمع عمومی شرکتها ، توسط موسسات حسابرسی در جهت انطباق با استاندارهای حسابداری ، اساسنامه وهمچنین قانون تجارت مورد ارزیابی قرار گرفته  که اظهار نظر حسابرس بعنوان یکی ازملحقات اساسی و با اهمیت صورتهای مالی برای استفاده کنندان ان تلقی میگردد . درادامه حسب اهمیت ( ترازنامه و صورتحساب سود وزیان) به تشریح اقلام بااهمیت آنان خواهیم پرداخت . بررسي صورت‌های مالي
تحلیل صورت‌های مالی شرکت ایران خودرو دیزل به صورت تحلیل افقی و عمودی انجام پذیرفته است. در روش تحلیل افقی، روند رشد هر یک از اقلام را طی چندین سال بدون توجه به اقلام دیگر نشان داده می‌شود. چنین تحلیلی، افزایش یا کاهش در اقلام صورت‌های مالی را به صورت اسمی نشان می‌دهد. اما در روش تحلیل عمودی، تک تک اقلام هر صورت مالی با یکی از مهمترین اقلام همان صورت مقایسه و بر حسب درصد نشان داده می‌‌شوند. چنین تحلیلی، رشد واقعی اقلام صورت‌های را منعکس می‌سازد

بررسی روند فروش شرکت ایران خودرو دیزل حاکی از آن است که بین سال‌های 1379 تا 1383 فروش شرکت تقریبا 10 برابر افزایش یافته است.

ترازنامه :
ترازنامه درواقع منعکس کننده اقلام دائمی یک بنگاه اقتصادی ، درپایان یک دوره زمانی است که این مقطع درواقع می تواند آخرین لحظه دریک دوره مالی باشد .
1. دارایی
-    دارایی های جاری
-    دارایی های بلند مدت
2. بدهی
-    بدهی های جاری
-    بدهی های بلند مدت
3.  حقوق صاحبان سهامداراییهای جاری

دربررسی ترازنامه به گروهی ازدارایی ها برمی خوریم که دارای قدرت نقد شوندگی بالایی هستند . این گروه ازدارایی ها عموما تحت سرفصل هایی چون وجه نقد ، بانک ، اوراق مشارکت ، اوراق سهام ، اسناد دریافتنی ، بدهکاران وموجودی های دسته بندی می شوند .
انتظاری که از این دسته از دارایی ها می رود این است که یا درکوتاه مدت بطور مستقیم ویا طی فرایند به نقد ویا هزینه تبدیل شوند (به استثناء وجه نقد وبانک که خوددارای این ماهیت هستند) ویا اینکه ذاتا این امکان درآنان موجود باشد.دارایی های ثابت:
دراین گروه ازدارایی ها کلیه اقلام سمت راست ترازنامه بغیر ازدارایی های جاری را شامل می شوداین دسته ازدارایی ها دارای شرایطی هستند که آنان را از گروه دارایی های جاری بشرح ذیل تفکیک می نماید :
این گروه ازداراییها برخلاف دارایی های جاری فاقد قدرت نقد شوندگی بالامی باشند وشرکت تصمیمی برنقد کردن آنان را درکوتاه مدت ندارد  و یا اینکه انتظار این موضوع نمی رود .
دیگر اینکه ماهیت عمده این گروه ازدارایی ها مولد بودن آنان است به نحوی که عموما بطورمستقیم درامرتولید دارای مشارکت بوده ویا اینکه درامر تولید تسهیلات اساسی را ایجاد می نمایند . مانند ماشین آلات تولیدی ، ساختمانها ، اموال واثاثیه که بخش اول مستقیما وبخش دوم تسهیل کننده تولیدمی باشند.مشخصه سوم اینکه کلیه اقلام دارایی های ثابت به استثنای زمین دارای استهلاک می باشند و همه ساله بخشی ازآنان به هزینه انتقال می یابند .

بدهی های جاری :
دراین گروه از بدهی ها اقلامی که دارای سررسیدی کمتر ازیک دوره مالی    می باشند قرارمی گیرند که شباهت بسیاری با بخش داراییهای جاری ، البته بصورتی متقارن را دارا هستندکه دراین دسته به اقلام با اهمیتی چون : بستانکاران ، اسناد پرداختنی و(حصه جاری) وام ها برخورد خواهیم نمود بدهی های بلند مدت :
کلیه بدهی های شرکت ، که انتظار نمی رود تادرطول یک دوره مالی سررسید شوند در این طبقه قرار خواهند گرفت.حقوق صاحبان سهام :
داراییها شرکت از دو طریق قابل تحصیل می باشند ، یا از طریق آورده سهامداران (اعم از نقدی و غیر نقدی) ویا از طریق ایجاد بدهی .
آن جزء ازدارایی هاکه توسط صاحبان شرکت تامین شده اند . درقالب حقوق صاحبان سهام دسته بندی می گردند ، که می توان اصلی ترین اجزاء آن را سرمایه ، سود (زیان) سنواتی ، اندوخته قانونی وسایر اندوخته ها وصرف سهام دسته بندی نمود .

ترازنامه – دارایی‌ها

دارائی‌ها
همانگونه که در جدول و نمودار فوق نشان داده شده است، دارائی‌های ایران خودرو دیزل طی دوره مورد بررسی بطور متوسط رشدی معادل 35 درصد در هر سال داشته‌‌اند. این نرخ رشد ناشی از متوسط رشد 44 درصدی دارایی‌های جاری و 22 درصدی دارایی‌های غیرجاری بوده است. از طرف دیگر دارایی‌های جاری بیش از دو سوم از کل دارایی‌های شرکت را به خود اختصاص داده‌اند که موجودی مواد/کالا و حساب‌ها/اسناد دریافتنی تجاری از عمده‌ترین اقلام تشکیل دهنده دارایی‌های جاری به حساب می‌آیند. افزایش مداوم دارائی‌های شرکت در صورت اداره صحیح آنها در جهت سودآوری شرکت می‌تواند ریسک شرکت را تا حد زیادی کاهش داده و باعث ایجاد اطمینان در سرمایه گذاران شود.البته باید به خاطر داشت که ترازنامه صورتی از ارزش‌های متفاوت بوده و بر اساس مرتبه نقدشوندگی در ترازنامه نشان داده می‌شوند. به همین خاطر وجه نقد در صدر ترازنامه قرار می‌گیرد و سایر دارایی‌هایلندمدت در انتها واقع می‌شوند.
سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت شرکت در سال 82 نسبت به سال قبل 125 درصد رشد داشته است که ناشی از سپرده‌گذاری نزد بانک ملت مرکزی بوده است. حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری در سال 82 نسبت به سال قبل 124 درصد رشد داشته است که ریسک سوخت و ریسک اعتباری را افزایش می‌دهد.البته افزایش فروش و به تبع تغییر سیاست‌های فروش اعتباری می‌توانند از جمله دلایل رشد چشمگیر حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری باشند.
موجودی مواد و کالا در سال 82 نسبت به سال قبل 50 درصد افزایش داشته است که این افزایش متاثر از افزایش در موجودی کالای ساخته شده و موجودی مواد اولیه بوده است. متعاقب افزایش در موجودی مواد کالا شاهد کاهش در پیش پرداخت‌ها و سفارشات خرید خارجی شرکت به میزان 13 درصد نسبت به سال قبل هستیم. کاهش در پیش پرداخت‌ها  منجر به تقویت نسبت سریع شده و باعث می‌شود تا جریان وجوه نقد ار سرعت گردش بالایی برخوردار شوند.
در سال 82 دارایی‌های جاری نسبت به سال قبل 36 درصد رشد داشته‌اند و در عین حال ارزش دارایی‌های جاری 67 درصد از کل ارزش دارایی را تشکیل می‌دهد. در سال 82 دارایی‌های مشهود و نامشود و سایر سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت شرکت تقریبا بدون تغییر باقی مانده است. در مقابل حساب  سایر دارایی‌ها در سال 82 نسبت به سال قبل 54 درصد رشد داشته است که عمده این افزایش مربوط به حصه بلندمدت لیزینگ خودرو کار بوده است. در زیر مشخصات شرکت‌های فرعی و وابسته به شرکت اصلی (ایران خودرو دیزل) و سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت نشان داده شده است.

در سال 82 دارایی‌های غیرجاری نسبت به سال قبل 9 درصد رشد داشته‌اند و در عین حال ارزش دارایی‌هایغیرجاری 33 درصد از کل ارزش دارایی را تشکیل می‌دهد. همچنین مجموع دارایی‌های شرکت نسبت به سال قبل 26 درصد رشد داشته‌اند.

ترازنامه – بدهی‌ها

بدهی‌ها
در سال82  حساب‌ها و اسناد پرداختنی تجاری نسبت به سال قبل 40 درصد، سایر حساب‌های پرداختنی 132 درصد و ذخیره مالیات 219 درصد افزایش داشته‌اند. این افزایش با توجه به آنکه  منابع مالی ارزان محسوب می‌شوند، قابل توجه است اما باید دقت شود تا در قبال این افزایش‌ها، دارایی‌های جاری از نقدینگی بهتری برخودار شوند تا ریسک عدم بازپرداخت به موقع بدهی‌های جاری پایین بیاید. لازم به ذکر است که پیش دریافت‌های شرکت بر اساس برنامه زمان‌بندی تولید تا پایان سال 83  دریافت شده و در تعیین شرایط فروش نرخ سود 12 الی 16 درصدی به آنها تعلق می‌گیرد.سررسید تسهیلات مالی منعکس در ترازنامه، سال 83 می‌باشد که ناشی از دو فقره وام با نرخ تسهیلاتی بین 15 تا 20 درصد است.افزایش چشمگیر در سود انباشته سال 82 در مقایسه با سال 81 ناشی از سود خالص سال 82 به مبلغ  340.237  میلیون ریال است که پس از کسر اندوخته قانونی و سود سهام پیشنهادی، مانده این حساب را افزایش داده است.صورت جریان وجوه نقد

در  جدول زیر خلاصه‌ای از صورت جریان وجوه نقد نشان داده شده است:

همانطور که در جدول فوق مشاهده می‌شود در سال 82  وجه نقد حاصل از فعالیت عملیاتی علیرغم افزایش در سود حسابداری همان سال نسبت به مدت مشابه قبل در حدود 31 درصد کاهش داشته است که این امر عمدتا ناشی از کاهش در موجودی مواد و کالا طی دوره بوده است.
کاهش 48 درصدی در خالص وجه نقد خروجی ناشی از بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تامین مالی ناشی از کاهش در هزینه‌های تسهیلات مالی و پرداختی به سهامداران اقلیت بوده است. کاهش 41 درصدی در خالص وجه نقد خروجی ناشی از فعالیت سرمایه‌گذاری متاثر از کاهش در میزان سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت و سایذ دارایی‌ها بوده است. کاهش 51 درصدی در خالص وجه نقد ورودی ناشی از فعالیت تامین مالی عمدتا ناشی از کاهش در دریافت تسهیلات مالی است.
با توجه به مطالب فوق خالص افزایش یا کاهش در وجه نقد طی سال 82، 50 درصد کاهش نشان می‌دهد که این امر در مقایسه با افزایش 204 درصدی سال 81 به سال 80 مطلب نبوده مضافا اینکه باعث تضعیف قدرت نقدینگی شرکت و کاهش نسبت‌های جاری، آنی و نقدی می‌شود که مجموعه عوامل فوق منجر به افزایش ریسک ناتوانی پرداخت بدهی‌های جاری می‌شود.

صورت حساب سود (زیان) :
این صورت در واقع بیانگر نتیجه عملکرد یک واحد اقتصادی در طول یک دوره مالی است که از مابه التفات مجموعه عایدی های شرکت دریک دوره مالی ، از هزینه های همان دوره مالی ، سود (زیان) شرکت به نمایش گذاشته خواهد شد . که اقلام بااهمیت آن به شرح ذیل خواهد بود :

1. درآمدها
-    درآمد های عملیاتی
-    درآمد های غیر عملیاتی
2. هزینه ها
-    بهای تمام شده
-    سایر هزینه های عملیاتی
-    سایر هزینه های غیر عملیاتی
-    هزینه های مالی
3. سود
-    سود نا ویژه
-    سود عملیاتی
-    سود ویژه درآمدهای عملیاتی:
عموما شرکتها بر مبنای اساسنامه به جهت منظور خاصی تاسیس می گردند که کلیه عوایدی که درراستای این هدف تحصیل می گردد را می توان در گروه درآمدهای عملیاتی تقسیم بندی نمود .این گروه از درآمدها با توجه به اصل تداوم فعالیت می توانند جنبه دائمی وپایداری داشته باشند واستمرار رشد این بخش ازدرآمدها را می توان بعنوان نقطه قوت و یا ضعف بنیادین یک بنگاه تلقی نمود ،درآمدهای غیر عملیاتی:
براساس ملاحظاتی که در بخش درآمدهای عملیاتی رفت طبعا آن گروه از عایدی های شرکت که درقالب ماده 4 اساسنامه این شرکت نگنجددرگروه درآمدهای غیر عملیاتی تقسیم بندی خواهد گردید .پس می بینیم یکی دیگرازمشخصه های این نوع درآمد نا پایداری آن در آینده است و بر همین اساس اگر چه این نوع درآمدها سودی راعاید سهامداران خواهد نمود اما این سود قابل برنامه ریزی نیستبهای تمام شده کالای فروش رفته:
درحقیقت بهای تمام شده مجموعه هزینه هایی است که شرکت برای تولید محصولات خود صرف می نماید . این بخش ازهزینه ها بطورمستقیم منتج به تولید گردیده ، ویا مستقیما زمینه های لازم برای تولید را فراهم ساخته اند . عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده را می توان بدین شرح طبقه بندی نمود :
مواد اولیه مستقیم :
دستمزد مستقیم تولیدی :
سربار :هزینه مواد       
+ هزینه دستمزد                        
+ هزینه سربار                           
هزینه های تولیدی                                  
+ موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره                          
- موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره                 
بهای تمام شده کالای ساخته شده                  
+ موجودی کالای ساخته شده اول دوره                
-موجودی کالای ساخته شده پایان دوره                    
بهای تمام شده کالای فروش رفته                 

سایر هزینه های تولیدی :
این دسته ازهزینه هادربرگیرنده هزینه های فروش وبازاریابی وکلیه هزینه های اداری و مالی شرکت می باشد که قابلیت ایجادارتباط مستقیم با تولید  را نداشته امادرعین حال امکان حذف آن ازمجموعه سازمان ممکن نخواهد بود وازالزامات بقای یک سازمان می باشد .سایر هزینه های غیر عملیاتی :
همانگونه که از نام آن پیدا است کلیه هزینه هایی که درچهارچوبه هزینه های مرتبط با بهای تمام شده و هزینه های اداری مالی و توزیع و فروش نگنجد دراین  سر فصل مورد طبقه بندی قرار خواهد گرفت و همانگونه که در بخش سایردرآمدها ی غیر عملیاتی نیز توضیح داده شد این دسته از هزینه ها نیز با نوع عملکرد شرکت در ارتباط نبوده و جنبه دائمی نیز نخواهند داشت .

هزینه های مالی :
کسب اعتباردرقالب وام ، هزینه ها یی رابرای طرف اعتبار گیرنده (شرکت) به همراه خواهد داشت وبا توجه به اهمیت خاص این گروه ازهزینه ها با ارائه یک طبقه بندی مستقل نسبت به سایر هزینه های فوق الاشاره اقدام به افشاء اطلاعات بر اساس استانداردها می نمایند . پس می توان گفت که بخش اعظم هزینه های مالی در واقع شامل هزینه های بهره وکلیه هزینه های مرتبط با تحصیل وام می باشد .

سود (زیان) نا ویژه :این بخش ازسود (زیان) درواقع ما به التفاوت عایدی های عملیاتی شرکت از بهای تمام شده خواهدبود ، که نشان دهنده این است که عایدی های تولیدی شرکت پس از کسر هزینه های مستقیم مرتبط با تولید چه حجم از منفعت را نصیب مجموعه نموده است .

سود (زیان ) عملیاتی :سود(زیان) عملیاتی درواقع نتیجه اضافه (کسر) نمودن سایردرآمدها (هزینه های) عملیاتی ازمحل سود (زیان) ناویژه شرکت خواهد بود وبیانگرخالص عایدی های یک شرکت است که ازعملیات منتظره آن حاصل گردیده است .

سود(زیان) ویژه :این بخش ازسود که درواقع خالص منافع نهایی یک بنگاه اقتصادی دریک دوره مالی است . پس ازکسردرآمد (هزینه ) های غیرعملیاتی وهزینه های مالی بدست خواهد آمد که درصورت کسرسهم دولت ( مالیات) ، تحت عنوان سود(زیان) ویژه پس ازکسرمالیات نامیده خواهد شد ونشان دهنده سهمی ازکل عملیات دوره مالی شرکت می باشد

نسبت های مالی درحقیقت بررسی اقلامی ازصورتهای مالی است که ازقالب ریالی خارج وبه نسبت های قابل مقایسه تبدیل می گردندو این نسبت ها به بیان ارتباط بین عوامل موجود موثربین صورتهای مالی خواهند پرداخت .
نسبت های مالی در واقع زبان گویای ارقام موجود درصورتهای مالی شرکتها است که با ایجاد ارتباط معنی داربین این اطلاعات نا گفتنی های بسیاری را برای یک تحلیلگر مالی بازگوخواهد نمود .ذیلا به بررسی 4 گروه اساسی ازاین نسبتها و زیر مجموعه هایشان خواهیم پرداخت:نسبت های نقدینگی:
این نسبت ها در واقع بیانگر توانایی یک شرکت در بازپرداخت دیون کوتاه مدت می باشد .نسبت جاری :
همانگونه که در ادامه خواهد آمد این نسبت از تقسیم دارایی های جاری بر بدهی های جاری بدست خواهد آمد . منطق مستتردراین نسبت حکایت ازآن دارد که دارایی های جاری شرکت تا چه میزان می تواند بدهی های جاری آن را پوشش دهد .

نسبت آنی
این نسبت نزدیکی بسیاری با نسبت جاری دارد با این تفاوت که بررسی ها را براساس حاد ترین وضعیت متمرکز می نماید . دراین حالت با حذف حجم موجودی کالا (که قدرت نقد شوند گی کمتری نسبت به سایراقلام دارایی های جاری دارند ) از گروه دارایی های جاری ، به ارزیابی این موضوع می پردازند که شرکت برای باز پرداخت بدهی های سررسید شده خود تا چه حد دارای انعطاف درنقدینگی است.

نسبتهای کارایی:
این گروه از نسبت ها به بررسی کارایی و راند مان عملیات شرکت می پردازد که حکایت از توانمندی ویا عدم قابلیت تدابیر مدیریت شرکت در استفاده بهینه از امکاناتی دارد که در اختیار آنان قرار گرفته است .

نسبت گردش دارایی :
این نسبت میزان واثرگردش دارایی ها را درتحصیل درآمد نشان می دهد ومقایسه آن با گذشته نشان ازآن دارد که آیا افزایش دردارایی ها مستلزم کسب درآمد بیشتر می باشد ؟به تعبیری بهتر، می توان اینگونه موضوع را مورد بررسی قرارداد که آیا درطول دوره های مالی مختلف رشد درحجم داراییهای شرکت منجر به کسب درآمد بیشترگردیده ؟

نسبت گردش داراییهای ثابت :
با توجه به ماهیت داراییهای ثابت که انتظار کسب درآمد ازآن می رود ، طبعا بررسی این نسبت نیزمی تواند تاثیرات افزایش دردارایی های ثابت را با  کسب درآمد بیشتروبه نحوی قابل قبول تری به نمایش بگذارد .

دوره گردش موجودی کالا :
این نسبت دوره زمانی را که طول می کشد تا کالای ساخته شده فروخته شود را به نمایش می گذارد .

دوره وصول مطالبات :
این نسبت بیانگر متوسط زمانی است که از فروش آغاز وتا وصول وجه مربوط به فروش بطول خواهد انجامید .

دوره گردش عملیات :
این نسبت از جمع دو نسبت دوره وصول مطالبات ودوره گردش کالا بدست  می آید

نسبت موجودی کالا به سرمایه درگردش :
این نسبت بیانگراین خواهد بود که چه حجمی از سرمایه درگردش را موجودی کالا تشکیل می دهد وبزرگ بودن این نسبت بیانگر مشکل درعملیات جاری شرکت خواهد بود .

گردش سرمایه جاری :
این نسبت بیانگرقدرت تاثیرسرمایه درگردش درفروش است وافزایش این نسبت بیانگرکمبود آن خواهد بود . مگر آنکه قرائن دیگری همچون رشد فزاینده فروش و یا بهبود دوره گردش عملیات شرکت دردست باشد .

نسبت های سود آوری:
این گروه از نسبتها نشان دهده منابع کسب عایدی و تاثیر گذاری آن برکل سود میباشد واینکه سودتحصیلی دارای چه حاشیه امنیتی است .

نسبت سود ناخالص :
این نسبت حاکی ازاثرکنترل بهای تمام شده کالای فروش رفته وروش قیمت گذاری کالا ، برفروش می باشد .

نسبت سودعملیاتی:
همانگونه که قبلا هم توضیح دادیم سود عملیاتی درواقع مابه التفاوت درآمدهای عملیاتی با بهای تمام شده وهزینه های اداری عمومی وتوزیع وفروش خواهدبود . دراین نسبت نشانه توانایی موسسه درکنترل هزینه های عملیاتی را می توان جستجو نمود و آن را در ارتباط با افزایش فروش وتغییرات سود ناخالص تفسیر نمود .

نسبت سودعملیاتی:
همانگونه که قبلا هم توضیح دادیم سود عملیاتی درواقع مابه التفاوت درآمدهای عملیاتی با بهای تمام شده وهزینه های اداری عمومی وتوزیع وفروش خواهدبود . دراین نسبت نشانه توانایی موسسه درکنترل هزینه های عملیاتی را می توان جستجو نمود وآن رادرارتباط با افزایش فروش وتغییرات سود ناخالص تفسیر نمود .

بازده فروش :
این نسبت نشان می دهد که از هریک ریال فروش چه میزان سود خالص عاید می گردد .

بازده ارزش ویژه :
این نسبت حاکی از میزان سودآوری واحد تجاری با توجه به حقوق صاحبان سهام می باشد ودرآن بازده متعلق به صاحبان سهام به خوبی به نمایش گذاشته می شود .

بازده دارایی :
این نسبت درواقع بیانگرتونایی واحدتجاری درکاربرد تمام منابعی است که دراختیاردارد . وقدرت شرکت درکسب درآمد بیشترازامکانات موجود را به نمایش خواهد گذاشت . که نحوه محاسبه این نسبت به شرح ذیل خواهد بود:

بازده سرمایه در گردش :
این نسبت بیانگر ارتباط سرمایه درگردش درکسب سود است . دربررسی این نسبت می توان به استفاده بهینه سرمایه درگردش اشاره داشت .

نسبت های سرمایه گذاری و اهرمی :
مجموعه این نسبت هادرواقع وضعیت مالکیت شرکت وحقوقی که گروه های مختلف سرمایه گذار نسبت به آن دارند را به نحو ملموسی بیان دارد.

نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه :
این نسبت نشان می دهد که چه میزان از ارزش ویژه صرف خرید دارییهای ثابت گردیده است . به بیان دیگر چه میزان ازسرمایه گذاری صاحبان سهام از گردش عملیات جاری شرکت خارج گردیده . که پایین بودن این نسبت مترادف با بالا بودن نقدینگی شرکت خواهد بود ونحوه محاسبه آن بدین شرح می باشد:

نسبت کل بدهی به ارزش ویژه :
این نسبت بیانگر وضع بستانکاران درقیاس با صاحبان سهام شرکت می باشد و اینکه هریک به چه میزان درشرکت سرمایه گذاری انجام داده اند .

نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه:
این نسبت حاکی از ارتباط بدهی جاری با ارزش ویژه شرکت دارد . بالا بودن این نسبت ورشد آن می تواند بیانگر الزام در بازنگری ساختار سرمایه ای شرکت باشد .

نسبت بدهی بلند مدت به ارزش ویژه:
همانند نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه این باراین نسبت سعی داردتا ارتباطی بین بدهی هایی باسررسید بیش ازیک سال را با ارزش ویژه به نمایش بگذارد . این نسبت درواقع به تشریح بخش دیگری از نسبت بدهی می پردازد ، که نحوه محاسبه این نسبت به این شرح خواهد بود:

نسبت مالکانه :
این نسبت نشان می دهد که بطور کلی چه نسبت از داراییهای شرکت به سهامداران تعلق دارد و نحوه محاسبه این نسبت به شرح ذیل می باشد:

نسبت‌های مالی:ایران خودرو دیزل

الف) نسبت‌های نقدینگی
اعتباردهندگان کوتاه مدت علاقه‌مندند که این نسبت‌ها بالا باشد. در طی دوره مورد بررسی نسبت‌های نقدینگی این شرکت تقریبا  ثابت  و کمی بالاتر از میانگین صنعت می‌باشند لذا در حال حاضر شرکت ایران خودرو دیزل با ریسک باز پرداخت بدهی ها مواجه نمی‌باشد.
نسبت جاری بیشتر مورد توجه بستانکاران است، اما از دید مدیران شرکت داشتن حد مطلوب این نسبت مهم است. نسبت‌های جاری محاسبه شده برای سال‌های 1379 تا 1382، همانطور که ملاحظه می‌شود پایین تر از 2 هستند ولی با توجه به میانگین صنعت نسبتا خوب است.
نسبت آنی یا سریع شرکت طی سال‌های 79 الی 82  تقریبا مقدار ثابتی داشته است. که جهت  قضاوت بهتر در مورد آن باید با متوسط صنعت مقایسه شود.
نسبت نقدی سرعت توان پرداخت تعهدات کوتاه مدت را بهتر از دو نسبت بالا نشان می‌دهد. هر چه این نسبت بالاتر باشد سرعت پرداخت تعهدات کوتاه مدت بیشتر است. با توجه به نسبت‌های نقد محاسبه شده، می‌بینیم که این نسبت‌ها در مقایسه با دو نسبت قبل زیاد مطلوب نیستند.
منفی بودن سرمایه در گردش آن نشان دهنده پایین بودن توان پرداخت تعهدات کوتاه مدت است. در مورد شرکت ایران خودرو دیزل همانطور که ملاحظه می‌شود سرمایه در گردش در سال 1379 منفی است ولی در سال‌های پس از آن شرکت توانسته است وضعیت سرمایه در گردش را بهبود ببخشد.

ب) نسبت‌های فعالیت (کارایی)
ایران خودرو دیزل در اداره و بهره‌گیری صحیح از دارائی‌های خود موفق عمل کرده است. گردش موجودی کالای این شرکت رشد بسیار مناسبی را شاهد بوده است. این نسبت نشان دهنده فعالیت‌های فروش می‌باشد و افزایش آن، به معنی افزایش فروش شرکت می‌باشد.
نسبت گردش دارائی‌های ثابت نیز در سال گذشته پس از چند سال ثبات نسبی رشد چشم‌گیری را شاهد بوده است. افزایش این نسبت به معنی عدم تغییر دارائی‌های ثابت شرکت ، افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از این دارائی‌ها می‌باشد و به دنبال آن نیز افزایش گردش مجموع دارائی‌ها را می‌توان نشانه‌ای از توانمندی مدیران این شرکت دراداره دارائی‌ها دانست که می‌تواند بر روند سودآوری شرکت تاثیر زیادی داشته باشد.
نسبت گردش موجودی کالا کارایی و چگونگی استفاده از موجودی کالا که یکی از اقلام مهم سرمایه در گردش در جهت افزایش فروش واحد انتفاعی است را نشان می‌دهد. نسبت‌های محاسبه شده برای سال‌های 79 تا 82 نشان می‌دهد که  طی این چند سال شرکت ایران خودرو دیزل توانسته است به نحو  موثری از موجودی کالا بهره ببرد.
متوسط دوره نگهداری کالا، با توجه به نوع محصولاتی که این شرکت تولید می‌کند طی دوره زمانی 79 الی 82 مطلوب به نظر می‌رسد.
نسبت گردش مجموع دارایی‌ها بیشتر مورد توجه سهامداران و مدیران واحد انتفاعی است. هرچه این نسبت بیشتر باشد بهتر است. چنانچه این نسبت کاهش یابد نشان می‌دهد که بخشی از دارایی ها راکد مانده و یا بصورت بهینه استفاده نشده است. در مورد این شرکت می‌بینیم که طی سال 79 تا 82 این نسبت رشد پیدا کرده است و بنابراین در استفاده از دارایی‌هایش موفق عمل کرده است.
نسبت گردش دارایی‌های جاری از سال 79 تا 82 افزایش پیدا کرده است، یعنی شرکت توانسته است از دارایی‌های جاری و به عبارتی از سرمایه در گردش خود استفاده بهتری به عمل آورد.
نسبت گردش حساب‌های دریافتنی شرکت ایران خودرو دیزل در حد مطلوبی قرار دارد خصوصا که در سال 82 به طرز قابل توجهی افزایش داشته است.
نسبت گردش دارایی‌های ثابت شرکت از سال 79 تا 82 روند رو به رشدی داشته است و شرکت توانسته است بهتر از دارایی‌های ثابت خود استفاده کند.

ج) نسبت های اهرمی
نسبت بدهی شرکت ایران خودرو دیزل همانطور که ملاحظه می‌شود تقریبا طی سال‌های مورد بررسی ثابت بوده است و نسبتا وضعیت مطلوبی دارد.
نسبت پوشش هزینه بهره شرکت با اینکه طی سال‌های 80 و 81 افت داشته ولی مجددا در سال 82 افزایش یافته است و باعث شده است شرکت در وضعیت قابل قبولی به لحاظ توان پرداخت هزینه های مالی قرار داشته باشد.

د) نسبت‌های سودآوری
شرکت ایران خودرو دیزل در حفظ حاشیه سود ناخالص  و میزان سود‌آوری خود موفق بوده است. زیرا  میزان سود به فروش این شرکت در 4 سال گذشته تقریبا ثابت بوده است.
بازده کل سرمایه گذاری (ROI) شرکت ایران خودرو دیزل در مقایسه با  صنعت در وضع مطلوبی قرار دارد.
بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) شرکت ایران خودرو دیزل طی سال‌های 79 تا 82 نسبت به متوسط صنعت در وضع مطلوبی قرار دارد.
. نمودار زیر رشد EPS را طی این چهار سال و میزان DPS شرکت در هر سال را نشان می‌دهد.

همانطور که نمودار بالا و نسبتDPS  به EPS نشان می‌دهد، این شرکت بخش بیشتری از EPS را بین سهامداران طی این سال‌ها تقسیم کرده است. البته در سال 79 همانطور که ملاحظه می‌شود DPS بالاتر از EPS بوده است.
نسبت قیمت به عایدی P/E از جمله مهمترین نسبت‌های ارزیابی عملکرد شرکت است. این نسبت برای شرکت ایران خودرو دیزل در پایان سال 1382 در حدود 3.93 بوده در حالیکه متوسط صنعت در پایان سال 1382 معادل 94/8  بوده است. البته در حال حاضر نسبت مزبور معادل 6.25 است.

دراین بخش به بررسی نسبت های رایج دربازار سرمایه با گرایش مالی خواهیم پرداخت . دراین نسبت ها اگرچه ازبرخی ازپارامترهای مالی استفاده می شود. اما به هیچ وجه به دنبال برقراری ارتباط بین اجزاء صورتهای مالی یک شرکت نیست  وسعی ندارد تاماهیت یک شرکت رامورد ارزیابی قراردهد ، بلکه  بیشتربه دنبال ایجادارتباط بین برخی ازاطلاعات مالی شرکت با بازار خواهد بود .

سود متعلقه به هر سهم Eps)Earning Per Share) :
این نسبت بیانگرسودمتعلق به هرسهم می باشد . البته به خاطرداشته باشید که الزاما رقم حاصله به معنی سودی نخواهد بود که مستقیما به سهامدار تعلق خواهد گرفت . چرا که عموما بخشی ازEPS (ناخالص) درقالب های مختلف کسر می گردند که از آنجمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
مالیات – مالیات به عنوان سهم دولت از عایدی های آنان کسر خواهد گردید وعموما بادرنظر گرفتن 10% معافیت مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در تالار بورس ، برابر 22.5% سود خالص (قبل از کسر مالیات) خواهد بود
اندوخته قانونی – جزیی از حقوق صاحبان سهام بوده که بخشی از سود سالیانه شرکت تا سقف مشخصی رابنا به الزامات قانونی به این حساب منتقل خواهد گردید
سایر اندوخته ها – این سرفصل نیزبخشی ازحقوق صاحبان سهام بوده که بنابه تصمیمات هیت مدیره ومجمع عمومی ، برای اهدافی خاص که ازآنجمله می توان به طرح های توسعه آتی شرکت اشاره نمود از سود پس از کسر مالیات به این حساب منتقل خواهد گردید.
سود و زیان انباشته – این حساب نیزجزیی ازحقوق صاحبان سهام می باشد که آن جزء تقسیم نشده EPS  شرکت ها به آن منتقل می گردد

سود تخصیصی هرسهم Dps)Dividing Per Share) :
Dps درحقیقت سودنقدی تخصیص داده شده به هر سهم می باشد. درخصوص پرداخت سود ، الزامات قانونی براین اصل تاکیددارند که درصورت وجود سود سالیانه ودرصورتی که شرکت دارای زیان انباشته نباشد ، شرکت موصوف مکلف به تقسیم حداقل 10% سود سالیانه می باشند ودرصورت وجود زیان انباشته ، پس از مستهلک نمودن این حساب مانده سود دوره مشمول اصل 10% توزیع خواهد بود . ودرهمین خصوص شرکت ها مکلف می باشند که حداکثرپس از8 ماه از تاریخ مجمع نسبت به توزیع سود اقدام نمایند . نحوه محاسبه این نسبت به شرح ذیل می باشد:

نسبت قیمت به درآمد( P-E )
این نسبت نشان می دهد که سهامداران انتظاردارند تا طی چند سال آتی (بافرض حفظ شرایط) ارزش سرمایه گذاری امروز خود را بازیافت نمایند . نحوه محاسبه این نسبت به شرح ذیل می باشد:

سایر پارامترها

اطلاعیه های مالی :
عموما شرکتهای پذیرفته شده در بازار بورس و اوراق بهادار مکلفند تا حداقل 6 اطلاعیه در سال رادرخصوص دورنمای عملکردآتی شرکت ومقایسه عملکردواقعی رابا پیشبینی های اولیه ، به شرح ذیل به بازار ارائه نمایند .

پیشبینی بودجه سالیانه
این گزارش در حقیقت دور نمای آینده شرکت رادرسال مالی آتی به ترسیم خواهد کشید که درواقع مقایسه آن با عملکرد واقعی سال قبل روند حرکتی خود را به نمایش خواهد گذاشت .
بر مبنای الزامات قانونی ، این گزارش می بایست حداکثر یک ماه قبل از پایان یافتن دوره مالی قبل به سازمان بورس اعلام گردد . از مشخصه های این گزارش می توان به پیشبینی های مقداری وریالی تولید ، فروش وهمچنین پیشبینی درخصوص صورت حساب سود (زیان) سال آتی وEPS هر سهم اشاره نمود .

گزارش عملکرد های میان دوره ای :
شرکتهای تولیدی مکلفن دتا گزارشاتی باحداکثرفاصله های زمانی 3 ماهه ، درجهت شفاف سازی عملکردوتعیین میزان پوشش بودجه اولیه وشرکتهای سرمایه گذاری همه ماهه ، حداقل مکلف به ارائه وضعیت پرتفوی سرمایه گذاری خویش به بازار    می باشند .
در این خصوص گزارشهای سه و نه ماهه بر اساس اظهارات مدیریت شرکت به بازار اعلام خواهد گردید واین درحالی است که درجهت اعمال کنترلهای لازم وحمایت از حقوق صاحبان سهام سازمان بورس شرکت ها را مکلف نموده تا گزارشات شش ماهه را به انضمام گزارش حسابرس مورد وثوق سازمان بورس و اوراق بهادار ایران به این سازمان ارسال دارند .

گزارش دوازده ماهه حسابرسی نشده :
با توجه به اینکه شرکت ها جهت ارائه اظهار نامه مالیاتی خود تا چهار ماه پس از پایان سال مالی خود فرصت دارند واین زمان برای برگزاری مجامع نیز مجازمی باشد ، لذا سازمان بورس و اوراق بهادارایران درجهت اینکه این فرجه زمانی موجب تضییع حقوق صاحبان سهام شرکتها را فراهم نسازد . شرکتها را ملزم نموده تا حداکثر یک ماه پس ازپایان سال مالی خود نسبت به ارائه صورتهای مالی یک ساله و مقایسه ماقبل نهایی با بودجه سال گذشته خود ، درقالب صورتهای مالی حسابرسی نشده به سازمان بورس اعلام نمایند .

گزارش دوازده ماهه حسابرسی شده :
همانطورکه درسطورقبل نیزتقدیم گردید ارائه صورتهای مالی حسابرسی شده شرکت بعضا ممکن است تا چهارماه پس ازپایان دوره تقویمی به تاخیر انجامد .  که در جهت پرنمودن این خلاء اطلاعاتی سعی گردیده تا با درخواست گزارشات یک ساله حسابرسی نشده شرکت ها ، اطلاعاتی نزدیک به واقعیت را به بازار ارائه دهند . اما در نهایت اینکه با ارائه آخرین گزارش می توان عملیات مالی شرکت را پایان یافته تلقی نمود واین گزارش، که منظم به نظر کارشناسی حسابرس معتمد نیزمی باشد ، را برای سهامداران و فعالان بازار قابلیت اتکاء دانست .

سایر گزارشات تکمیلی :
شرکتها مکلف می باشنددرجهت شفاف سازی عملکردخود بطورمستمرهرگونه اطلاعات با اهمیتی چون :
تغییردرترکیب هیئت مدیره ، تصمیمات بااهمیت توسط شرکت ، هرگونه عوامل موثر بر سود ، حوادث غیر مترقبه و در مجموع کلیه مسائل با اهمیتی که بتواند بر انتخاب سهامداران تاثیر بگذارد را در اسرع وقت به سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام نمایند .

بررسی اطلاعات و شایعات
همیشه درحواشی شرکت ها شایعات وجود دارد وشرکت بدون حاشیه را کمتر می توانیم پیدا کنیم . باید ببینیم که اساسا شایعه چیست ؟
« شایعه مجموعه اطلاعات واخباری است که دارای منبع موثق وقابل اتکایی نیستد که بدون انتشارازیک کانال رسمی دربین عموم رواج می یابد »
در خصوص شایعات موردی که دارای اهمیت است ، اینکه برخی ازاین گونه اخبار ریشه دراطلاعات داخلی (Insider) دارد . این موضوع موجب می گردد که بازار به سادگی نتواند از کناراینگونه اطلاعات بی تفاوت بگذرد .

مدیریت :
باید یکی ازعوامل موثر د روقوع انقلاب صنعتی اروپا را تفکیک مدیریت از مالکیت شرکت ها دانست چرا که با گسترش فضای عملیاتی شرکت ها وبازشدن باب جدیدی در تجارت ، تحت عنوان رقابت وبازار آزاد موجبات این امر را فراهم گردانیده که دیگر روشهای سنتی پاسخگوی سکانداری صنایع وتجارت در بازار های رقابتی نباشد . هیچ شکی نیست که مدیریت و ترکیب پرسنلی کارا توان تحت الشعاع قراردادن بسیاری از نسبت ها وتئوری های اقتصادی ومالی را دارا می باشند ، اما مانع اصلی در این خصوص تشخیص و رتبه بندی آنان می باشد ، که ملاک استانداردی در این خصوص وجود ندارد .